Τα θεμέλια συγκρότησης ενός νέου Συνεργατισμού, και η προοδευτική ανάταση του πρωτογενούς τομέα

Άρθρο του Τάσου Κανταρά (*)

Η συγκυρία χωρίς αμφιβολία, δεν είναι και η καλύτερη για την ιδέα του συνεταιρίζεσθαι.  Φρόντισαν γι αυτό, οι κυβερνήσεις και οι αγροτοπατέρες τους.          

 Δεν είναι καθόλου τυχαίο, πως ένας συνεταιριστικός νόμος (4015/11), ο οποίος  ψηφίσθηκε πριν από 3 χρόνια, δεν μπορεί να προχωρήσει και συνεχώς αναβάλλεται η εφαρμογή του. Στην πραγματικότητα, έχει καταρρεύσει και απαξιωθεί στη συνείδηση του λαού και των παραγωγών, το ισχύον συνεταιριστικό μοντέλο και ιδιαίτερα η κυρίαρχη πυραμίδα του. Βρισκόμαστε σε οριακό σημείο, για το μέλλον της αγροτικής παραγωγής και της οργάνωσης της και χρειάζεται να ξεκινήσει, ένας σε βάθος διάλογος, όλων των υπαρκτών δυνάμεων της αγροτικής παραγωγικής διαδικασίας της χώρας,  για την επί νέων θεμελίων συγκρότηση, ενός σύγχρονου, δημοκρατικού, ισχυρού, στηριγμένου στους παραγωγούς και με την ουσιαστική αρωγή της πολιτείας, συνεταιριστικού τοπίου. Αυτός ο διάλογος,  αφορά το σύνολο του αγροτικού κόσμου και δεν χρειάζεται η διαμεσολάβηση των εγκάθετων των αγροτοδιατροφικών και τραπεζικών συμφερόντων. Και αυτό δεν μπορεί να το κάνει η σημερινή κυβέρνηση, που με τις πολιτικές της, οδήγησε στην  καταστροφή του πρωτογενούς τομέα. Το αντιλαμβάνονται πιο πολύ από τον καθένα, οι Έλληνες παραγωγοί.                                                                                                                                      

Το παρόν κείμενο, δεν φιλοδοξεί να δώσει συνολικές απαντήσεις στο τεράστιο αυτό θέμα, που θα πρέπει έτσι κι αλλιώς να αποτελέσει, το πρώτο μέλημα μιας κυβέρνησης της Αριστεράς αύριο.

Στόχο έχει, μέσα από τα δοκιμασμένα στοιχεία ενός συνεταιριστικού παραδείγματος, να αναδείξει βασικές παραμέτρους, στις οποίες μπορεί να υποβοηθηθεί, ένα νέο συνεταιριστικό τοπίο.

Αφορμή γι αυτό, μου έδωσε μια πρόσφατη επίσκεψη στη Θάσο, με την ιδιότητα του υπευθύνου Αγροτικής Πολιτικής του ΣΥΡΙΖΑ, στα πλαίσια της γενικότερης εξόρμησης του Κόμματος. Σ ένα νησί που πέραν της τουριστικής δραστηριότητας του, η παραγωγή  του ελαιολάδου, αποτελεί βασική πηγή της τοπικής οικονομίας.                       

Η επίσκεψη αυτή, αποτέλεσε την  ευκαιρία να γνωρίσουμε από κοντά τα προβλήματα της φετινής παραγωγής (ολική καταστροφή από την κηκιδόμυγα), την ουσιαστική εγκατάλειψη της πολιτείας, αλλά και  πλευρές της συνεταιριστικής διαδικασίας που επιβίωσαν στο χρόνο και αντιστέκονται στη ολοκληρωτική επικράτηση των κανόνων της κυρίαρχης αγοράς.  Να αντιληφθούμε καλύτερα, διαφορές της συνεταιριστικής και ιδιωτικής λειτουργίας. Να δούμε πως η συλλογική συνύπαρξη, αντιστέκεται ακόμα στο κυρίαρχο πρότυπο του ατομικισμού. Πως πρωτοπόροι αγρότες –συνεταιριστές, δεν υποχωρούν στις αντίξοες συνθήκες, αντιστέκονται τιμώντας τις αγωνιστικές παραδόσεις του νησιού τους.                                                                                                                                               

Στη Θάσο λοιπόν, παραμένουν ακόμη ζωντανοί στα ελαιοπαραγωγικά χωριά της, τοπικοί ελαιοκομικοί συνεταιρισμοί, οι οποίοι λειτουργούν τα δικά τους ελαιουργεία. Με τους κανόνες των πρωτογενών συνεταιριστικών κυττάρων. Λαβωμένοι βεβαίως και αυτοί, από τις  συνέπειες του γενικότερου οικονομικού κλίματος.
Τι τους ξεχωρίζει όμως, από την  υπόλοιπη ελαιοπαραγωγική περιφέρεια;                        

Τους ξεχωρίζει, το ότι  η μεγάλη πλειοψηφία των ελαιουργείων της χώρας μας (χιλιάδες και διάσπαρτα), επεξεργάζεται τον ελαιόκαρπο του κάθε παραγωγού χωριστά (μεμονωμένη άλεση) και του αποδίδουν το παραγόμενο ελαιόλαδο, αφού αφαιρεθεί το δικαίωμα της έκθλιψης.                                                                                            

Ενώ στη Θάσο, τα ελαιοτριβεία των συνεταιρισμών εφαρμόζουν το σύστημα της κοινής άλεσης. Ο παραγωγός παραδίδει στο συνεταιρισμό την ποσότητα της παραγωγής  του γνωρίζει τι παρέδωσε και ενημερώνεται από τον συνεταιρισμό, ποια είναι η ποσότητα και η ποιότητα του λαδιού που δικαιούται να πάρει, αφού αφαιρεθούν τα λειτουργικά έξοδα του συνεταιρισμού. Ο συνεταιρισμός  έχει την υποδομή και τους ποιοτικούς αποθηκευτικούς χώρους (ανοξείδωτα σιλό), έτσι ώστε να κρατήσει το προϊόν της παραγωγής και να το προωθήσει στην αγορά.

Σημειωτέον πως το σύστημα αυτό, σε αντίθεση με την πατρίδα μας,  είναι αρκετά διαδεδομένο σε χώρες όπως η Ισπανία και η Ιταλία.

Τα οφέλη για τους παραγωγούς και τους συνεταιρισμούς τους, έχουν να κάνουν με την υψηλότερη ποιότητα του ελαιολάδου και τη μείωση του συνολικού κόστους λειτουργίας των ελαιοτριβείων. Σύμφωνα με την μαρτυρία των υπευθύνων των συνεταιρισμών της Θάσου, η βελτίωση της ποιότητας επηρεάζεται από την καθημερινή προσκόμιση της παραγωγής, όσο μικρή και αν είναι, από την ελάχιστη παραμονή της στο ελαιοτριβείο και την γρήγορη επεξεργασία της. Στοιχεία που επηρεάζουν καθοριστικά, την χαμηλή οξύτητα και τη γεύση του προϊόντος.

                                                                                                

Αξιοσημείωτα είναι και τα οικονομικά οφέλη. Από την συνεχή διαδικασία λειτουργίας και όχι την τμηματική ανά παραγωγό. Από την καλύτερη απόδοση των μηχανημάτων, λόγω πλήρους και συνεχούς λειτουργίας , από την μείωση κατανάλωσης ρεύματος κ.α.                                                                                              

Και το πιο σημαντικό όφελος βέβαια, είναι πως σε συνθήκες πρωτοφανούς κρίσης, το νησί διατηρώντας την ελαιοκαλλιέργεια, διατηρεί αναλλοίωτη τη φυσιογνωμία του, το περιβάλλον, την ομορφιά του.

Τα θετικά αυτά στοιχεία των ελαιοκομικών συνεταιρισμών της Θάσου, ασφαλώς πολύ απέχουν από το επίπεδο ενός σύγχρονου, ρωμαλέου συνεργατισμού, που θα σταματήσει την συρρίκνωση της παραγωγής,  θα διεκδικήσει κατοχύρωση του προϊόντος, επέκταση δραστηριοτήτων κ.α.                                                                   

Το παράδειγμα της Θάσου όμως,  μας υπενθυμίζει  πως στο λαβωμένο από στρεβλώσεις και διαβρωμένο από τα αγροτοδιατροφικά συμφέροντα συνεταιριστικό τοπίο, υπάρχουν και δοκιμασμένες αξίες του αγροτικού συνεταιριστικού κινήματος, που όχι μόνο δεν πρέπει να απορρίπτονται, αλλά  τουναντίον, να αξιοποιούνται ως απάντηση στο δύσκολο σήμερα. Και η εμπειρία αυτή,  μπορεί να γίνει οδηγός σε περισσότερες ομάδες παραγωγών, του αγροτικού πλούτου της πατρίδας μας.

Εν τέλει, μια τέτοια γενικευμένη λογική, ισχυρών συνεργατικών σχημάτων παραγωγής, μεταποίησης και εμπορίας αγροτικών προϊόντων, μπορεί να αποτελέσει κεντρικό μοχλό της παραγωγικής ανασυγκρότησης και ταυτόχρονα διαδικασία αποδόμησης του νεοφιλελεύθερου μοντέλου παραγωγής.                                                        

Μπορεί να σταματήσει, την αιμορραγία του αγροτικού κόσμου και της υπαίθρου. Μπορεί ταυτόχρονα, τα ευεργετικά αποτελέσματα, να προκαλέσουν ευρύτερες συσπειρώσεις των παραγωγών, γύρω από τα συνεργατικά σχήματα.                          

Συσπειρώσεις, που στα πλαίσια γενικότερων ριζοσπαστικών πολιτικών, μπορούν να συμβάλλουν στη διεκδίκηση δομικών ανατροπών του παραγωγικού πλαισίου .                   

(*) Ο Τάσος Κανταράς είναι  μέλος της Πολιτικής Γραμματείας και υπεύθυνος Αγροτικής Πολιτικής του ΣΥΡΙΖΑ